Tekstil — Yıkama ve Kurutmadan Sonra Boyut Değişmesinin Tayini (TS EN ISO 5077)

Giriş: Boyut Stabilitesi Neden Kritik?

Tekstil ürünlerinde boyut değişmesi —kısalma (çekme) veya uzama (genleşme)— tüketici memnuniyetini doğrudan etkileyen bir kalite ölçütüdür. İlk yıkamadan sonra bedeni küçülen bir tişört, zemini sürüklemeye başlayan bir perde ya da genişleyen bir yatak çarşafı; iade oranlarını yükseltir, marka algısını zedeler. TS EN ISO 5077, kumaş ve hazır ürünlerin yıkama, kurutma ve gerekirse ütü işlemleri sonrasında gösterdiği boyutsal değişimi nicel olarak belirlemek için kullanılan referans metottur.

Standardın Amacı ve Kapsamı

ISO 5077; dokuma, örme ve dokusuz (nonwoven) kumaşlar ile pek çok hazır tekstil ürünü için geçerlidir. Test, öncesi–sonrası ölçüm karşılaştırmasına dayanır ve sonuçlar yüzde (%) olarak raporlanır. Uygulamada ISO 5077 genellikle şu standartlarla birlikte yürütülür:

• ISO 6330: Ev tipi çamaşır makinesinde standardize yıkama ve kurutma prosedürleri (program, sıcaklık, deterjan, kurutma tipi).
• ISO 3758: Bakım sembolleri ve etiketleme (yıkama–kurutma–ütü talimatları).
• ISO 7768 / ISO 15797: Endüstriyel yıkama şartları (hastane, otel, iş elbisesi).

Böylece laboratuvar sonuçları, ürün etiketinizdeki bakım talimatlarıyla doğrudan ilişkilendirilebilir.

Test İlkesinin Özeti

Belirli boyutlarda işaretlenmiş numuneler, ISO 6330’a uygun program ve kurutma koşulları altında işleme tabi tutulur. Yıkama/kurutma öncesi ve sonrası ölçüm işaretleri arasındaki mesafe değişimi hesaplanır.

ΔL (%) = [(Lson − Lilk) / Lilk] × 100
ΔW (%) = [(Wson − Wilk) / Wilk] × 100

Negatif değer çekmeyi (kısalmayı), pozitif değer genleşmeyi ifade eder.

Ekipman ve Laboratuvar Koşulları

Gerekli Donanım

1. ISO 6330 uyumlu çamaşır makinesi (Tip A: ön yüklemeli; Tip B: üstten yüklemeli)
2. Tamburlu kurutma makinesi ve/veya düz serme/hat kurutma düzeneği
3. Referans deterjan (Deterjan A) ve gerekiyorsa yumuşatıcı yok
4. Ölçüm şablonu ve işaretleme kalemi (genellikle 35 cm aralıklı)
5. Paslanmaz çelik cetvel (0,5 mm hassasiyet) ve/veya ölçüm çerçevesi
6. Standart atmosfer kabini (20 ± 2 °C / %65 ± 2 RH)

Kalibrasyon ve İzlenebilirlik

• Su sıcaklığı ve program süreleri ±2 °C ve ±2 % toleransla doğrulanır.
• Kurutma makinesi egzost sıcaklığı ve tambur devri yıllık olarak kontrol edilir.
• Ölçüm cetvelleri, izlenebilir kalibrasyon sertifikalı olmalıdır.

Numune Hazırlığı ve Koşullandırma

Numune Boyutları ve Sayısı

• 500 × 500 mm (tercih edilen) veya 250 × 250 mm (sınırlı metrajlarda)
• Çözgü ve atkı yönlerinde her biri en az 3 numune (toplam ≥ 6)
• Hazır giysi testlerinde, ürün üzerinde stratejik noktalar (ör. göğüs–boy, bel–boy, paça–boy) işaretlenir.

Koşullandırma

Numuneler 24 saat boyunca standart atmosferde bekletilir. Bu adım, başlangıç ölçümlerinin tekrarlanabilirliğini artırır.

Deney Prosedürü: Adım Adım

1) Başlangıç Ölçümleri

• Numune üzerine 35 × 35 cm referans kare (veya üretici protokolü) işaretlenir.
• İşaretler arası L (uzunlamasına) ve W (enine) mesafe hassasiyetle kaydedilir.

2) Yıkama

• Program: ISO 6330 5A (60 °C normal), 5B (40 °C normal) veya talep edilen başka program
• Yük: 4,0 kg toplam (numune + ballast kumaş)
• Deterjan: 16 g Deterjan A (optik beyazlatıcısız), yumuşatıcı kullanılmaz
• Sıkma: Pamuk için tipik 1000 rpm; sentetik için 600 rpm

3) Kurutma

• Tamburlu kurutma (T): 70 °C egzost sıcaklığı, bitişte 10 dk soğutma
• Düz serme (F): Emici yüzey üzerinde, gölgede, doğal hava akışında
• Hat kurutma (L): Askıda homojen dağılım, 60 ± 5 dk

4) Dengeleme ve Son Ölçümler

• Kurutmanın ardından numuneler 4 saat standart atmosferde dinlendirilir.
• Başlangıçta işaretlenen mesafeler yeniden ölçülür (L_son, W_son).

5) Hesaplama ve Raporlama

Her yön için ortalama Δ% değerleri hesaplanır; sonuçlar ortalama ± SD ve CV % ile birlikte raporlanır.

Örnek Rapor (Pamuklu Jersey, ISO 6330 5B + Tamburlu Kurutma)
ΔL: −3,2 %  (SD = 0,4; CV = 12,5 %)
ΔW: −1,1 %  (SD = 0,3; CV = 27,3 %)

Sonuçların Yorumlanması ve Kabul Kriterleri

Kabul kriterleri, ürün grubu ve müşteri spesifikasyonu ile tanımlanır. Perakende giyimde |Δ| ≤ ±3 % çoğunlukla hedeflenir.

Boyut Değişimini Etkileyen Faktörler

• Elyaf cinsi: Pamuk/viskoz lif şişmesi → çekme eğilimi; polyester/akrilik daha stabil.
• Örgü/Dokuma yapısı: Örme (özgür ilmek) genelde daha çok çeker; sıkı dokuma daha stabildir.
• Terbiye işlemleri: Sanforizasyon/kompaktlama çekmeyi azaltır; reçine/kaplama stabiliteyi artırabilir.
• Yıkama koşulları: Yüksek sıcaklık ve agresif sıkma → çekmeyi artırır.
• Kurutma yöntemi: Tamburlu kurutma genellikle düz sermeye kıyasla daha fazla çekmeye yol açar.

Gelişmiş Uygulamalar

Çoklu Döngü Testi

Bazı markalar, 3–5 tekrar yıkama/kurutma sonrası kalıcı çekmeyi değerlendirmeyi ister. ISO 5077 metodolojisi aynen uygulanır; raporda döngü sayısı belirtilir.

Hazır Giysi Ölçüm Haritası

Form stabilize giysilerde; omuz genişliği, göğüs çevresi, etek/paça boyu gibi ek noktalar etiket talimatıyla uyumlu biçimde takip edilir.

Terbiye Optimizasyonu

Sanforizasyon basıncı/hızı, kompaktlama parametreleri veya ön çekme yüzdesi Deney Tasarımı (DoE) ile optimize edilerek hedef |Δ| değerlerine ulaşılabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Yumuşatıcı kullanmalı mıyız?

ISO 6330 referans prosedür yumuşatıcıyı dışlar. Gerçek kullanım senaryosu için opsiyonel karşılaştırmalı test yapılabilir.

Ütü zorunlu mu?

Eğer bakım sembolleri ütüyü içeriyorsa, kurutma sonrası referans ütü uygulanarak ölçüm tekrarlanır.

Hazır giyside tolerans nasıl belirlenir?

Model bazında kritik ölçüler için ±% tolerans ve/veya ± mm tolerans tanımlanır; raporda her nokta ayrı verilir.

Bizden en çok talep gören başlıklar

• boyut değişmesinin tayini
• ISO 5077 shrinkage test
• yıkama kurutma sonrası çekme
• dimensional stability fabric
• ISO 6330 yıkama programı

MassLab’ın Ayrıcalığı

Çift Hatlı Test Altyapısı

Ev tipi ve endüstriyel yıkama hatlarımız ile perakende ve profesyonel senaryoları ayrı ayrı doğrularız.

Hızlı ve Şeffaf Raporlama

Sonuçlar 48 saat içinde PDF + ham veri (CSV) formatında iletilir.

Ürün Geliştirme Desteği

Kalıp/dikiş payı önerileri, terbiye parametre optimizasyonu ve ön-çekme stratejileri ile iade oranlarını düşürmenize yardımcı oluruz.

Hemen Teklif Alın

Ürünlerinizin yıkama–kurutma stabilitesini güvence altına almak için MassLab ile iletişime geçin. “Teklif Al” butonuna tıklayın; numunelerinizi gönderin, standart uyumlu ve karşılaştırılabilir sonuçlara hızlıca ulaşın.

MassLab Analiz ve Test Laboratuvarı — Geleceği Test Ediyoruz.